Phân tích các yếu tố cấu thành tội giết người trong Luật hình sự Việt Nam
1. Khách thể của tội phạm
Tội giết người xâm phạm đến quyền được sống – quyền nhân thân quan trọng nhất của con người, được Hiến pháp và pháp luật bảo vệ.
Đồng thời, hành vi này cũng xâm phạm đến trật tự, an toàn xã hội.
2. Mặt khách quan của tội phạm
Hành vi: Người phạm tội thực hiện hành vi tước đoạt tính mạng người khác dưới bất kỳ hình thức nào (dùng dao, súng, thuốc độc, vũ lực...).
Hậu quả: Thông thường là nạn nhân chết. Trong một số trường hợp, hành vi chưa dẫn đến cái chết nhưng vẫn bị xử lý về tội giết người (phạm tội chưa đạt).
Mối quan hệ nhân quả: Giữa hành vi nguy hiểm (tấn công, đầu độc…) và hậu quả chết người phải có quan hệ nhân quả trực tiếp.
3. Chủ thể của tội phạm
Người phạm tội phải:
Đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự: Từ đủ 14 tuổi trở lên đối với tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng như giết người.
Có năng lực trách nhiệm hình sự: không thuộc trường hợp mất năng lực trách nhiệm hình sự (ví dụ: mắc bệnh tâm thần làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi).
4. Mặt chủ quan của tội phạm
Lỗi: Lỗi cố ý. Có thể là:
Cố ý trực tiếp: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi sẽ làm chết người khác, mong muốn hậu quả xảy ra.
Cố ý gián tiếp: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi có thể dẫn đến chết người, tuy không mong muốn nhưng bỏ mặc hậu quả.
Mục đích, động cơ: Không phải là dấu hiệu bắt buộc của mọi trường hợp, nhưng với một số trường hợp được quy định cụ thể (giết người vì động cơ đê hèn, để thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác…) sẽ là tình tiết định khung tăng nặng.
5. Quy định pháp luật
Theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017:
Khung cơ bản: phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.
Có nhiều trường hợp định khung tăng nặng (giết từ 2 người trở lên, giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ có thai, giết người vì động cơ đê hèn, bằng phương pháp man rợ, để che giấu tội phạm khác, có tính chất côn đồ, thuê giết người, giết người thi hành công vụ, v.v.).
Trường hợp chuẩn bị phạm tội giết người: phạt tù từ 1 năm đến 5 năm.
Tóm lại:
Cấu thành tội giết người gồm:
Khách thể: quyền sống của con người.
Mặt khách quan: hành vi tước đoạt tính mạng + hậu quả chết người + quan hệ nhân quả.
Chủ thể: người đủ 14 tuổi, có năng lực TNHS.
Mặt chủ quan: lỗi cố ý (trực tiếp hoặc gián tiếp).
