Khái niệm: Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là cơ quan, tổ chức, cá nhân tuy không khởi kiện, không bị kiện, nhưng việc giải quyết vụ án hành chính có liên quan đến quyền lợi, nghĩa vụ của họ nên họ tự mình hoặc đương sự khác đề nghị và được Tòa án nhân dân chấp nhận hoặc được Tòa án đưa vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Người có quyền và nghĩa vụ liên quan trong vụ án hành chính có một số đặc điểm sau:
- Việc tham gia tố tụng của họ trong vụ án hành chính là do họ có quyền và nghĩa vụ liên quan đến vụ án hành chính. Việc tham gia tố tụng của người có quyền và nghĩa vụ liên quan trong vụ án hành chính có thể do họ chủ động, theo yêu cầu của đương sự khác hoặc theo yêu cầu của Tòa án.
- Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan có thể có quyền khởi kiện vụ án cùng với người khởi kiện, nhưng trên thực tế họ lại không khởi kiện (chỉ tham gia tố tụng khi vụ án đã phát sinh), do đó họ không có quyền rút đơn khởi kiện; việc họ vắng mặt không là căn cứ để đình chỉ, tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án.
Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan bao gồm người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập và người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan không có yêu cầu độc lập.
- Người có quyền và nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập là người có quyền và nghĩa vụ, liên quan tham gia tố tụng độc lập với cả người khởi kiện và người bị kiện. Thông thường người có quyền và nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập có đủ điều kiện pháp lý để khởi kiện vụ án hành chính nhưng do vụ án đã xuất hiện giữa người khởi kiện và người bị kiện nên họ phải tham gia tố tụng để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình nếu không việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ sau đó sẽ gặp khó khăn.
- Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan không có yêu cầu độc lập là những người tham gia tố tụng sau khi vụ án đã phát sinh; quyền và nghĩa vụ của họ gắn liền và phụ thuộc vào một phía người khởi kiện hoặc người bị kiện; họ không có quyền đưa ra yêu cầu độc lập trong vụ án. Tuy vậy, khi tham gia tố tụng họ vẫn có quyền quyết định trong phạm vi quyền lợi của họ.
Ví dụ: A và B tranh chấp đất nông nghiệp. Trong khi tranh chấp chưa được giải quyết, B đã bán phần đất tranh chấp cho C và D. A khiếu nại yêu cầu UBND huyện giải quyết. UBND huyện ra Quyết định 01/QĐ-UB theo đó giao toàn bộ đất tranh chấp cho B; B có trách nhiệm hỗ trợ tiền, hoa màu cho A là 10.000.000 đồng. Không đồng ý, A khiếu nại và khởi kiện sau đó. Trong vụ án hành chính này A là người khởi kiện, UBND huyện là người bị kiện, B, C và D là những người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.
Năng lực chủ thể của người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan: giống như năng lực của người khởi kiện, người bị kiện.
Người có quyền và nghĩa vụ liên quan có các quyền và nghĩa vụ được quy định tại Điều 58 Luật TTHC, ngoài ra còn có các Quyền, nghĩa vụ sau:
1. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có thể có yêu cầu độc lập, tham gia tố tụng với bên khởi kiện hoặc với bên bị kiện.
2. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập thì có quyền, nghĩa vụ của người khởi kiện quy định tại Điều 56 của Luật này.
3. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nếu tham gia tố tụng với bên khởi kiện hoặc chỉ có quyền lợi thì có quyền, nghĩa vụ quy định tại Điều 55 của Luật này.
4. Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan nếu tham gia tố tụng với bên bị kiện hoặc chỉ có nghĩa vụ thì có quyền, nghĩa vụ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 57 của Luật này.
