Nguyên tắc đảm bảo cho đương sự quyền tự định đoạt và quyền bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình
Cơ sở pháp lý: Điều 8 Luật Tố tụng hành chính: Cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền quyết định việc khởi kiện vụ án hành chính. Toà án chỉ thụ lý giải quyết vụ án hành chính khi có đơn khởi kiện của người khởi kiện. Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, người khởi kiện có quyền rút, thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện của mình theo quy định của Luật này.
Đương sự tự mình hoặc có thể nhờ luật sư hay người khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Toà án có trách nhiệm bảo đảm cho đương sự thực hiện quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
- Biểu hiện và ý nghĩa: Đương sự có thể tự mình sử dụng các quyền và nghĩa vụ tố tụng theo quy định của pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, ví dụ như quyền khởi kiện, quyền yêu cầu áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời, quyền rút toàn bộ hoặc một phần nội dung đơn kiện, quyền yêu cầu thay đổi người tiến hành tố tụng ...
Đương sự có thể nhờ luật sư hoặc người khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình.
- Nguyên tắc này có ý nghĩa đảm bảo việc xét xử khách quan, công minh, dân chủ. Y nghĩa này càng to lớn hơn khi mà đương sự là những người không hiểu biết pháp luật hoặc không đủ điều kiện để tự bảo vệ quyền, lợi ích của mình (người chưa thành niên, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự ...). thực tế cho thấy những vụ án mà có sự tham gia của luật sư thì tỷ lệ sai sót ít hơn và Toà án cũng dễ xử hơn so với những vụ án không có luật sư tham gia.
Để thực hiện tốt nguyên tắc này trước hết cần có môt hệ thống các quy định về quyền và nghĩa vụ tố tụng của đương sự hết sức rõ ràng và dễ hiểu. Có như vậy người dân mới có thể biết và sử dụng đúng quyền và nghĩa vụ của mình. Đồng thời tăng cường các hoạt động trợ giúp pháp lý, tuyên truyền pháp luật nhằm nâng cao trình độ pháp lý nói chung cho nhân dân.
Ví dụ: do không hiểu chính xác về đối tượng có thể khởi kiện vụ án hành chính, thời hiệu khiếu kiện, thủ tục khởi kiện ... nên rất nhiều trường hợp khiếu kiện không được thụ lý và giải quyết do không đúng thẩm quyền theo loại việc (vụ việc không thuộc thẩm quyền giải quyết của Toà án hoặc thời hiệu khởi kiện không còn hay chưa trải qua thủ tục tiền tố tụng .v.v.
